Bliscy Nieznajomi: Wschód
22 – 26 września 2021
Organizator:
Teatr Polski w Poznaniu
(instytucja kultury miasta Poznania)
Współorganizator:
Urząd Miasta Poznania
Partnerzy:
Instytut Ukraiński, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie, Komuna Warszawa
Dyrektorka artystyczna: Agata Siwiak
Kuratorki: Agata Siwiak, Joanna Wichowska
Producentki: Dominika Mądry, Agata Siwiak
Ludzie mieszkający w Poznaniu lubią chwalić się przynależnością do Zachodu, poznańską organizacją i pracowitością odziedziczoną po Niemcach, wszak z Poznania do Berlina jest bliżej niż do Warszawy.
Jednak w epoce intensywnego przemieszczania się, umownej bliskości i oddalenia, tradycyjne topografie są zachwiane. Dziś najbliżej nam do pękniętej na pół Ukrainy i do Białorusi, w której obudził się gniew. Niezgoda na przemoc jest tym, co łączy nasze kraje – dlatego możemy uczyć się od siebie nawzajem strategii oporu, ale równocześnie empatii i czułości. Znajdując się blisko siebie (także realnie, bo w Polsce przybywa osób, które wyemigrowały z Ukrainy i Białorusi, zarówno z powodów ekonomicznych, jak i politycznych) możemy wspólnie projektować lepszy świat / światy. Bo kto ma to zrobić, jeśli nie my? Nasze nadzieje chcemy wypowiedzieć (a czasem wykrzyczeć), wierząc, że to, co wypowiedziane ma większe szanse na urealnienie się.
We wszystkich prezentowanych w tym roku projektach pojawi się motyw marzenia o bezpiecznym miejscu: domu, mieście, kraju, schronieniu. Będziemy rozmawiać i pracować w duchu aktywizmu, odpowiedzialności za planetę (wszystkie produkowane projekty powstaną głównie w oparciu o już istniejące materiały i obiekty) i wiary w długofalowe procesy.
Tegoroczna edycja „Bliskich Nieznajomych” jest bowiem w dużej mierze oparta na kilkutygodniowych rezydencjach i współpracy artystek i artystów ze Wschodu, także tych, którzy już mieszkają w Polsce.
Ze współpracy artystek i artystów ze Wschodu z polskimi twórcami i twórczyniami powstaną prace, które pokażemy w kilku punktach miasta.
Viktoria Myronyuk, ukraińska artystka interdyscyplinarna i działaczka teatralna będzie badać ocalającą siłę świeckich rytuałów w czasach lęku przed światową katastrofą i osamotnienia narzuconego przez regulacje związane z pandemią.
Ukraińska reżyserka Roza Sarkisian zaprosi do utopijnego domu współtworzonego z poznańską społecznością queer, sprawdzając czy w przestrzeni publicznej może zaistnieć bezpieczne terytorium dla tych, którzy zazwyczaj zmuszeni są pozostawać w ukryciu.
Dramaturg i reżyser ze Lwowa Sashko Brama połączy siły z mieszkającymi w Poznaniu muzykami i artystą VJ-em, by stworzyć wideo-koncert oparty na dokumentalnych świadectwach czasu pandemii.
Sviatlana Haidalionak, reżyserka, aktorka i animatorka z Brześcia, wraz z poznańskim środowiskiem twórczym, będzie współtworzyć wideo-instalację opartą na historiach białoruskich kobiet biorących aktywny udział w rewolucji w swoim kraju.
Jana Shostak, białoruska artystka intermedialna i aktywistka, odniesie się do dramatycznych wydarzeń za naszą wschodnią granicą – jej strategią twórczą będzie stand –up – satyra i czarny humor, by jak sama mówi „ zdystansować się i ulżyć sobie i towarzyszkom w tej surrealistycznej sytuacji” (projekt jest koprodukcją z teatrem Komuna Warszawa).
Jedynym wydarzeniem pokazywanym na scenie teatralnej będzie spektakl „H-Effect” (reż. Roza Sarkisian) – mocny głos sprzeciwu wobec hegemonii patriarchalnych bohaterskich narracji, a jednocześnie projekt nowego świata, w którym sprzeczności i konflikty nie wykluczają możliwości tworzenia wspólnoty.
Zaprosimy również do udziału w spacerze performatywnym zrealizowanym w ramach ubiegłorocznych „Bliskich Nieznajomych” między innymi przez kijowski kolektyw Pic Pic, z Polkami i imigrantkami, aktywistkami i kobietami, które doświadczyły trudnych sytuacji życiowych.
Rezydencje i projekty premierowe
W ramach każdej z rezydencji zostanie stworzony projekt artystyczny w przestrzeni publicznej. Artystki i artyści zaproszeni na rezydencje będą badać napięcia pomiędzy kondycją, w której znaleźliśmy się przez Covid-19, a projektem nowych, utopijnych światów.
*Premiera nr 1 (rezydencja) / instalacja performatywna
„Plac Wolności” / Roza Sarkisian (Роза Саркісян), Joanna Wichowska, Kiju Szałankiewicz; konsultacja programowa: Dominika Mądry
„Plac Wolności” to performatywny proces badawczy prowadzony wspólnie z osobami queer w przestrzeni miejskiej. Czy w centrum miasta można stworzyć bezpieczne terytorium dla poznańskiego środowiska LGBTQ+? I jak miałby wyglądać ten utopijny „queerowy dom” wystawiony na widok publiczny? Jak może na niego zareagować miasto? Jak przebiegać będą granice między tym, co uznawane jest za normę, a tym, co ją świadomie i radośnie podważa? Czy swobodę można praktykować i celebrować tylko w ukryciu, czy może ona stać się częścią miejskiej codzienności? Czy musimy wybierać między poczuciem bezpieczeństwa a wolnością?
W ramach projektu odbędą się:
- · performanse i koncert osób współtworzących poznańską scenę queerową: Vrony, Babci, Jasmin i masscry (konsultacje pokazów: Przemek Madej);
- · Narodowe czytanie literatury queer, w którym wystąpią aktor i aktorka Teatru Polskiego w Poznaniu – Piotr Dąbrowski i Barbara Krasińska, zaś za dramaturgię wydarzenia będzie odpowiadał prof. UAM Błażej Warkocki.
Roza Sarkisian (Роза Саркісян) – absolwentka Wydziału Reżyserii Charkowskiego Uniwersytetu Sztuki im. Kotlarewskiego (2012) i socjologii politycznej na Uniwersytecie im. Karazina w Charkowie (2009). Inicjatorka i dyrektorka artystyczna niezależnego charkowskiego Teatru De Facto (2012-2017). W latach 2017-2019 główna reżyserka w Pierwszym Ukraińskim Akademickim Teatrze dla Dzieci i Młodzieży we Lwowie. Od stycznia 2020 roku jest etatową reżyserką Narodowego Akademickiego Teatru Dramatyczno-Muzycznego w Iwano-Frankiwsku. Jej produkcje, poruszające tematy pamięci i tożsamości, politycznych manipulacji, nienormatywności i opresji społecznej, uznawane są za przełomowe dla nowego ukraińskiego teatru. Roza jest laureatką konkursu British Council Ukraina „Taking the Stage 2017”, nagrody „Osobowość Roku Miasta Lwowa 2018″ w kategorii Teatr, a także stypendium „Gaude Polonia” (2017) oraz Stypendium Artystycznego Prezydenta Ukrainy (2019/2020). Współpracuje m.in. z polską dramaturżką Joanną Wichowską, z którą będzie współtworzyła projekt także w ramach „Bliskich Nieznajomych: Wschód”. https://rozasarkisian.blogspot.com/p/blog-page_75.html
Joanna Wichowska – dramaturżka, kuratorka i krytyczka teatralna, współkuratorka ukraińskiej części programu „Bliscy Nieznajomi”. Absolwentka teatrologii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Współpracowniczka „Dwutygodnika” i gazety teatralnej „Didaskalia”. Jako dramaturżka pracowała m.in. w Narodowym Starym Teatrze w Krakowie, Teatrze Powszechnym im. Hübnera w Warszawie, Pierwszym Teatrze we Lwowie, realizując spektakle m.in. z Oliverem Frljiciem, Agnieszką Błońską, Rozą Sarkisian. Była kierowniczką literacką Teatru Norwida w Jeleniej Górze, realizatorką projektów teatralno-społecznych w Stowarzyszeniu Praktyków Kultury, członkinią zespołu kuratorskiego międzynarodowej sieci teatralnej East European Performing Arts Platform / EEPAP. Kuratorka wielu projektów performatywnych i edukacyjnych, w tym realizowanych w Ukrainie i/lub z udziałem ukraińskich twórców i twórczyń. Należą do nich m.in. Międzynarodowe Laboratorium Teatralne „Desant” (w ramach EEPAP, 2012-2015), „O co się zabijać? Wojna. Pokój. Ukraina” (Teatr Powszechny w Warszawie, 2014); „Mapy strachu / Mapy tożsamości” (Kijów, Lwów, Charków, Chersoń, Odessa, 2015-2016); Przegląd Ukraińskich Teatrów Niezależnych DESANT.UA (Instytut Teatralny w Warszawie, 2017, wraz z Rozą Sarkisian).
Dominika Mądry – urodzona w Poznaniu, absolwentka Wiedzy o Teatrze oraz Mediów Interaktywnych i Widowisk na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, absolwentka studiów podyplomowych Audience Development w ramach międzynarodowego projektu Connect. Od czerwca 2017 roku współtworzy zespół Stowarzyszenia Scena Robocza jako osoba ds. komunikacji, edukacji oraz produkcji. Kuratorka i producentka 2-letniego projektu ministerialnego z zakresu edukacji kulturalnej “sTWÓRZ | zROZUM”. Od 2018 koordynatorka festiwalu Nowa Siła Kuratorska. Organizatorka oraz producentka poznańskich projektów queerowych, np. wydarzenia Queer Open Showcase realizowanego w 2019 roku w Pawilonie, projektu NÓW we współpracy z LPV – Lokalni Poznańscy Voguerzy dofinansowanego z Funduszu dla Odmiany.
Kiju Szałankiewicz – rocznik 1994, osoba tworząca w obszarze sztuk wizualnych. Używa języka neutralnego płciowo i jest związana z poznańskim środowiskiem queerowym. Studiowało grafikę na Wydziale Artystycznym UMCS w Lublinie, a we wrześniu tego roku broni dyplom na Wydziale Animacji i Intermediów Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu. Interesuje się praktykami VR, animacją analogową, działaniami intermedialnymi oraz grafiką eksperymentalną. Ostatnio zajmuje się tematyką utopijnej bezpiecznej i czułej przestrzeni. O sobie pisze: „Moją super mocą jest wytwarzanie wokół siebie queerowego pola magnetycznego a magiczną bronią tworzenie baśniowo-utopijnych opraw wizualnych. Wrogowie bezpiecznej przestrzeni nie mają szans przebić się przez sieć dziwacznych warstw multimedialnych, którymi ochraniam swoich przyjaciół. Pewnego dnia dziwny kot, zwany Liluną, przyszedł do mnie i uczynił ze mnie wojownika. Kazał mi walczyć ze złem i niesprawiedliwością. Nie jest to łatwe, ale… staram się jak mogę!”
*Premiera nr 2 (rezydencja) / wideo-instalacja
„Žyvie Biełaruś” / Sviatlana Haidalionak (Святлана Гайдалёнак), Paulina Skorupska, Piotr (Pitold) Maciejewski, Katarzyna Klebba
Podczas poprzedniej edycji Bliskich Nieznajomych przed Teatrem Polskim w Poznaniu stanęła instalacja „Marmur społeczny” stworzona przez Sergeya Shabohina. Dla Białorusinek i Białorusinów stała się ona miejscem reprezentacji ich obecności w przestrzeni miejskiej, wyrażenia politycznego sprzeciwu, manifestowania poparcia dla białoruskiej rewolucji, a ostatecznie miejscem pamięci o jej ofiarach.
Doceniając wartość festiwalu polegającą na integracji poznańskiej społeczności ze stanowiącą jej część mniejszością narodową Białorusinów, nie chcąc zrywać nawiązanego kontaktu z publicznością, zamierzamy kontynuować temat Białorusi w trakcie kolejnej edycji festiwalu. Tym razem opowiemy o Białorusi widzianej oczami współczesnych kobiet. Podstawą do stworzenia multimedialnej instalacji w przestrzeni publicznej, staną się historie Białorusinek biorących aktywny udział w wydarzeniach zapoczątkowanych 9 sierpnia 2020 roku.
Sviatlana Haidalionak (Святлана Гайдалёнак) – aktorka, reżyserka, aktywistka, animatorka kultury, pedagożka teatru. Współtwórczyni jednego z niewielu teatrów niezależnych Białorusi – Kryly Khalopa (tłum. Skrzydła niewolnika, do 2010 r. pod nazwą Brzeski Teatr Wolny). Aktorka jego wszystkich przedstawień, kuratorka projektów społeczno-artystycznych. Laureatka wielu nagród teatralnych. Współpracuje z instytucjami kultury w Polsce i Białorusi. Absolwentka filologii rosyjskiej i angielskiej na Wydziale Filologicznym Brzeskiego Uniwersytetu Państwowego im. A. Puszkina. W roku akademickim 2014/2015 uczestniczyła w programie stypendialnym im. Lane’a Kirklanda, pracę dyplomową „Współczesny teatr Białoruski w perspektywie działalności kuratorskiej” obroniła z wyróżnieniem.
Paulina Skorupska – teatrolożka, kulturoznawczyni, kuratorka projektów społeczno-artystycznych, animatorka kultury, dramaturżka. Absolwentka wiedzy o teatrze i kulturoznawstwa (UAM). Ukończyła również studia podyplomowe z psychologii społecznej (SWPS), studiuje psychologię kliniczną (SWPS). Stypendystka Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2015) oraz Marszałka Województwa Wielkopolskiego (2021). Od 2010 roku realizuje i współtworzy działania społeczno-artystyczne angażujące osoby zagrożone wykluczeniem społecznym. W latach 2008-2015 związana z Teatrem Ósmego Dnia. Od 2016 r. konsultantka programowa Teatru Polskiego w Poznaniu.
Piotr (Pitold) Maciejewski – absolwent Liceum Plastycznego i Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu. W latach 1999–2008 grafik, a potem art director w Agencji Reklamowej Tequila. Współzałożyciel działającego od 2008 r. kolektywu Guzik-Owcy Creative Films. Operator, reżyser, animator 2D, montażysta. Wraz z Radkiem Wysockim laureat Srebrnego Delfina na Cannes Corporate Media & TV Awards 2018 za serię spotów reklamujących Muzeum Narodowe w Poznaniu.
Katarzyna Klebba – absolwentka Akademii Muzycznej w Poznaniu, skrzypaczka, kompozytorka muzyki teatralnej. W latach 1981–1989 związana z Teatrem Ósmego Dnia. Od 1990 r. współpracuje z międzynarodowymi grupami teatralnymi – Footsbarn Travelling Theatre (Francja), Ton und Kirschen (Niemcy), Abinaya Theatre (Indie), Teatr Cinema i Trzeci Teatr Lecha Raczaka (Polska). Prowadzi również warsztatowe działania arteterapeutyczne: dla osób z problemami uzależnień (Teatr Wiem, Kiedy Nie Mogę), dla osób z niesprawnościami (Teatr Łapacze Snów), teatralno-muzyczne dla uchodźców (Erasmus Berlin), muzyczne dla dzieci z zespołem Downa (projekt Performanse Wspólne). Współtwórczyni poznańskiego Tria Targanescu.
*Premiera nr 3 (rezydencja) / performans/ rytuał
„Schron” / Victoria Myroniuk (Вікторія Миронюк), Olga Skliarska (Ольга Склярська), Kornelia Trawkowska
Artystka teatralna i performerka Victoria Myroniuk w projekcie „Schron” kontynuuje często podejmowane przez nią tematy: z jednej strony są to praktyki rytualne (w tym ocalająca moc świeckich rytuałów), z drugiej zaś, idea domu jako bezpiecznej przestrzeni. Publiczność zostanie zaproszona do wzięcia udziału w jedno/dwuosobowym (w przypadku znających się osób) obrzędzie, który przybliży nas do odpowiedzi na pytania:
Jak i gdzie szukać spokoju w perspektywie globalnej katastrofy?
Jakie środki mogą jej zapobiec i jednocześnie ocalić świat?
Wreszcie, co jest dla nas najistotniejsze, co chcemy ze sobą zabrać, gdy świat zewnętrzny stoi w obliczu katastrofy?
Projekt jest współtworzony z artystką wizualną Olgą Skliarską. W przewodniczkę obrzędu wcieli się aktorka Teatru Polskiego w Poznaniu – Kornelia Trawkowska.
Victoria Myronyuk (Вікторія Миронюк) – artystka interdyscyplinarna, performerka i działaczka teatralna. Ukończyła program licencjacki z teorii kultury na Narodowym Uniwersytecie „Akademii Kijowsko-Mohylańskiej” w Kijowie, magisterski program współczesnych praktyk scenicznych i kultury wizualnej w Madrycie, a także studia doktoranckie z obszaru performatyki i scenografii w Brukseli. Realizuje przede wszystkim interdycyplinarne projekty na styku praktyk performatywnych, partycypacyjnych i wizualnych, w których bada kwestie związane z rytuałami, ich granicami i możliwościami. Swoje prace prezentowała m.in. na festiwalach: Zurcher Teatr Spektakel, Festival Belluard Bollwerk International, La Cosa en Casa, Festival Les Nuits Blanches, ParadeFest, Festival of Young Ukrainian Artists i innych. Ostatnią pracą Myroniuk jest performans „Archeologia jednego mieszkania”, w którym artystka badała stosunek pokolenia millenialsów do radzieckiego dziedzictwa materialnego.
Olga Skliarska (Ольга Склярська) – urodzona w 1993 roku we Lwowie w Ukrainie, mieszka i pracuje w Poznaniu. Artystka wizualna, zajmuje się ceramiką artystyczną, performance art, poezją konkretną i rysunkiem. Absolwentka Katedry Ceramiki Artystycznej na Lwowskiej Narodowej Akademii Sztuk Pięknych w Ukrainie oraz Wydziału Rzeźby na Uniwersytecie Artystycznym w Poznaniu. Studiowała także w School of Arts KASK w Gandawie i była stypendystką Programu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Gaude Polonia”. Członkini dwóch kolektywów artystycznych: Zapora (PL/UA) i Zabih (UA). Pracuje z tematem pamięci, psychologii, grup szczególnie wrażliwych oraz z problematyką przestrzeni publicznej. Realizowała wystawy i projekty indywidualne między innymi we Lwowie, Drohobyczu, Lublinie i Poznaniu. Jej prace pokazywane były także w Berlinie, Lutsku, Wrocławiu, Toruniu i w Brnie.
Kornelia Trawkowska – aktorka teatralna, rocznik 1984. Urodziła się w Bytomiu, dzieciństwo spędziła na Śląsku, choć jak mówi, nie czuje się pełnoprawną Ślązaczką tylko „krzokiem” (czyli kimś, kto nie ma śląskich korzeni, ale na śląsku urodził się i wychował). Studiowała kulturoznawstwo na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach oraz ukończyła Państwową Wyższą Szkołę Teatralną im L. Solskiego w Krakowie. Na czwartym roku zadebiutowałam w „Weselu” Wyspiańskiego w reżyserii Gezy Bodolaya w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, z którym była związana przez następne dwa sezony. Kolejne lata jako wolny strzelec podróżowała po Polsce i Europie, by angażować się w rozmaite produkcje teatralne. W 2016 postanowiła zatrzymać się na dłużej w Teatrze Polskim w Poznaniu. Tu spotkała się w pracy m.in. z Wiktorem Rubinem i Jolantą Janiczak, Martą Górnicką, Jakubem Skrzywankiem, Anna Karasińską i Moniką Pęcikiewicz, a także stała się jedną z inicjatorek projektu mającego na celu przeciwdziałanie przemocy w procesie tworzenia spektaklu. Ważną częścią jej życia są podróże, stara się je planować tak, by były dla niej wyzwaniem – raz w roku wybiera się w „podróż życia”. Największym luksusem na jaki sobie pozwoliła jest trzydziestoletni kamper. O sobie mówi: „Chciałabym być zawsze w ruchu, także mentalnie – w poszukiwaniu siebie jako aktorki/performerki. Lubię uczyć się i lubię uczyć innych”. Prowadziła zajęcia z interpretacji wiersza na warszawskiej Akademii Teatralnej, a obecnie współpracuje z poznańskim studiem aktorskim STA oraz z Katedrą Dramatu i Sztuki Mediów UAM.
*Premiera nr 4 / stand-up
„Stan wyjątkowy. Stand up (for your rights) comedy” / koprodukcja z Komuną Warszawa / Jana Shostak (Яна Шостак)
Trwająca od sierpnia 2020 roku białoruska rewolucja rzadko jest tematem żartów. Szczególnie represjonowanym uczestniczkom i uczestnikom nie jest do śmiechu. Sama będąc Białorusinką, która jedną nogą wdepnęła w antyłukaszeńskie protesty, a drugą w organizacje pomocy humanitarnej dla prześladowanych, częściej mam łzy w oczach niż uśmiech na ustach. Wewnętrzna perspektywa powoduje jednak, że używam satyry i czarnego humoru aby się zdystansować i ulżyć sobie oraz towarzyszkom w tej surrealistycznej sytuacji. Przy okazji móc przybliżyć i opisać w szczegółach nieznaną codzienność aktywistki.
Z perspektywy pełnej sprzeczności, jak mój kraj; feministyczno-konserwatywnej, chrześcijańsko-antykościelnej, lewacko-solidarnościowej.
W swojej artystycznej naiwności wymyśliłam, że dla upchania tego kulturowego eklektyzmu w wydarzeniu performatywnym będzie stand-up. Równie bliski i adekwatny do obecnej sytuacji jak wąsy baćki na twarzy Niny Bagińskiej. Ocierałam się już o tę formułę w przeszłości, biegając w stroju messengerki na poważnych debatach o przyszłości kultury, performując dziadka mroza w ośrodkach dla nowaków, czy występując jako kandydatka na miss w czasie własnych i cudzych wernisaży wystaw.
Kurator Sebastian Cichocki podsumowuje moją twórczość: „Jana Shostak która używa sztuki jako wytrychu, włamując się do innych pozaartystycznych systemów takich jak język polski, religijna pielgrzymka czy konkurs piękności”.
Bez śmiechu nie ma rewolucji!
Jana Shostak
Jana Shostak – artystka, która w 2020 została aktywistką. Realistka, która żąda niemożliwego. Na co dzień używa feminatywów. Wierzy w skuteczność sztuki, solidarność, siłę współpracy w kulturze. Doktorantka na UAP. Od 2016 roku świadomie używa mediów masowego przekazu jako platformy do rozpowszechnienia swoich działań ze sfery sztuki/aktywizmu. Codziennie o 18:00 (do końca rewolucji i o jeden dzień dłużej) współtworzy pomnik czasowy minuta krzyku dla Białorusi. Współreżyserka filmu „Miss Polonii” (prod. WFDiF, współreż. Jakub Jasiukiewicz). Reprezentuje obywatelską inicjatywę wsparcia osób zmuszonych do ucieczki z Białorusi nowaczek/ów „Partyzanka”.
8 września 2020 r. po spotkaniu Mateusza Morawieckiego ze Swiatłaną Cichanouską, liderką białoruskich opozycjonistów, w obecności kamer zwracała uwagę na kwestię problemów związanych z przekraczaniem granicy. Na jej działanie zwrócił uwagę szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Michał Dworczyk. Po dwóch dniach zadzwonił do artystki, potwierdzając nieprawidłowości we wdrażaniu rozporządzenia premiera na granicy. 17 września przywrócono wydawanie wiz turystycznych Białorusin(k)om.
Wydarzenie będzie filmowane. Przy wejściu na wydarzenie poszczególne osoby mogą zdecydować, czy wyrażają zgodę na zamieszczenie wizerunku w filmie dokumentującym wydarzenie, który będzie udostępniamy publicznie (przy czym każda osoba ma prawo odmówić zgody).
*Premiera nr 5 / wideo-koncert
„Pandemia. ua” / Sashko Brama (Сашко Брама), Maria Jasinska (Марія Ясінська), Witold Oleszak, Rafał Ziąbka, Ostap Mańko (Остап Манько), Marek Straszak
W marcu 2020 roku, kiedy wprowadzono pierwszy lockdown, dotychczasowe sposoby komunikowania się z publicznością teatralną okazały się niemożliwe. Dla Sashko Bramy, Marii Jasinskiej i ich zespołu stało się to impulsem do znalezienia nowych form interakcji ze światem. Tak powstał projekt „MY”, który zbiera dokumentalne świadectwa czasu pandemii: dzienniki z kwarantanny i samoizolacji, reportaże o pandemicznych rave’ach, covidowych ekipach pogotowia, portrety lekarzy, wolontariuszy i przywódców ruchów antywojennych… W swoim projekcie artyści starali się przenikać różne środowiska, badać paradoksalne procesy i zmiany, jakie zachodzą w czasie pandemicznych przemian. Badali to, co społeczne poprzez to, co głęboko subiektywne i prywatne.
Koncert „Pandemia.ua” powstał na podstawie dokumentalnych wideo „MY: art-media project” i we współpracy z muzykami poznańskiej sceny free impro: Witoldem Oleszakiem (piano, obiekty) i Ostapem Mańko (skrzypce, elektronika). Za dramaturgię projektu odpowiada Rafał Ziąbka. Kolaże filmowych fragmentów (VJ Marek Straszak) oraz improwizowana, elektro-akustyczna tkanka dźwiękowa tworzą oniryczny, pulsujący mikroświat, który kwestionuje realność niedawnej traumy. Czy pandemia to sen, z którego nigdy się nie wybudzimy?
Projekt „My” został zrealizowany dzięki wsparciu Ukrainian Cultural Foundation (UFC).
Sasko Brama (Сашко Брама) – urodzony w 1988 roku dramaturg i reżyser eksperymentujący z teatrem dokumentalnym. Debiutował spektaklem „Dyplom” (2014) w Teatrze Kurbasa w Lwowie. Projekt był oparty na badaniach socjologicznych i stanowił krytyczną wiwisekcję ukraińskiego systemu edukacji. W teatrze Sashko Bramy mocno wybrzmiewają także tematy wojenne. Wydarzenia te znalazły odzwierciedlenie w dwóch projektach Bramy. Spektakl-koncert „R + J” (2015), na podstawie szekspirowskiej tragedii „Romeo i Julia”, reżyser zaadaptował na współczesną, targaną wojną Ukrainę, a warstwa muzyczna była oparta na ciężkich, alternatywnych brzmieniach. Spektakl pokazywany był na festiwalach: radikal jung (Monachium, Niemcy), Gogolfest (Kijów, Ukraina), Divadelná Nitra (Nitra, Słowacja), Globalize: Cologne (Kolonia, Niemcy), In Schönheit sterben (Berlin, Niemcy). Tematykę wojny kontynuował projekt „Call sighn Rama”, który powstał we współpracy z Teatrem Pôtoň na Słowacji. Fabuła była oparta na zeznaniach osób, które doświadczyły wojny na wschodzie Ukrainy. Brama określa swoją twórczość jako „teatr doświadczenia”, przy czym owe doświadczenie zyskuje poprzez świadome i osobiste zanurzenie się i zaangażowanie w określony temat. Gdy prowadził badania na temat starzenia się, przemijalności i (nie)spełnionych tęsknot, regularnie przez rok odwiedzał wraz z grupą artystów dom seniora we Lwowie. Zebrany materiał zaowocował spektaklem „Fall on Pluto”, który był prezentowany m.in. na berlińskim Berliner Festspiele.
Maria Jasinska (Марія Ясінська) – urodzona w roku 1981. Zajmuje się teatralną publicystyką, dokumentalnymi oraz teatralnymi projektami. Współpracowała z Teatrem „Dakh”, Międzynarodowym Festiwalem Sztuki Współczesnej „GOGOLFEST” (Kijów), Narodowym Centrum Sztuki Teatralnej im. Łesia-Kurbasa (Kijów), Artystyczno-edukacyjnym Centrum „Maisternia pisni” (Lwów-Wrocław), międzynarodowymi festiwalami „Tydzień współczesnej dramaturgii” (Kijów) oraz „Drama.UA” Kuratorka polsko-ukraińskich projektów. Przetłumaczyła książkę Leszka Kolankiewicza „Święty Artaud” oraz książkę Dariusza Kosińskiego „Teatra Polskie. Historie”. Zebrała i przygotowała świadectwa dokumentalne do książki „Polska Solidarność z Majdanem” („Duch і Litera”, 2020). Publikacje m.in. w czasopismach „Ukrainskij Teatr”, „Prosceanium”, “Novoje Iskustvo”,„Profil Ukrainy” oraz pismach obcojęzycznych. Od 2020 roku współpracuje z reżyserem Saszką Bramą w ramach projektu „Jesień na Plutonie 2.0” (research, badania terenowe).
Witold Oleszak – naukę muzyki rozpoczął w wieku 5 lat. Po latach formalnej edukacji (fortepian klasyczny) porzucił szkołę, występując jako członek para-teatralnych i avant-rockowych grup. Te doświadczenia, najbardziej wpłynęły na jego rozwój artystyczny. Od 1989 studiował architekturę (jest dyplomowanym architektem), jednocześnie samodzielnie kontynuował naukę gry na instrumencie. W tamtym czasie tworzył utwory-ilustracje dla teatru alternatywnego i koncepcje partytur graficznych. Zazwyczaj gra na fortepianie, fortepianie preparowanym, instrumentach własnej konstrukcji oraz instrumentach zdewastowanych i uszkodzonych. Przez ostatnią dekadę był całkowicie oddany swobodnej improwizacji. W 2021 roku powrócił do pisania muzyki graficznej i wykonawstwa muzyki komponowanej. Maciej Lewenstein, w swojej książce „Polish Jazz Recordings and Beyond” napisał: „On jest absolutnym objawieniem: jego gra jest rodzajem mieszanki stylów Johna Cage’a i Cecila Taylora, wyniesiona na całkowicie nowe horyzonty”.
Ostap Mańko (Остап Манько) – skrzypek działający w obszarach muzyki akademickiej, nowej, elektroakustycznej, improwizowanej. Absolwent Akademii Muzycznej im. M. Lysenka we Lwowie. Jest laureatem konkursów skrzypcowych. Nagrodzony Stypendium Prezydenta Ukrainy (2001), Stypendium Oleha Krysy (2005), Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Gaude Polonia” (2007, 2009). Pracował w Orkiestrze Kameralnej „Leopolis”, Orkiestrze Kameralnej „Perpetuum Mobile”, Orkiestrze Symfonicznej Filharmonii Lwowskiej, Wrocławskiej Orkiestrze Kameralnej „Leopoldinum”. Był koncertmistrzem w międzynarodowych projektach Lutosławski Youth Orchestra (2005) oraz Culture Orchestra (2011). Obecnie pracuje w Orkiestrze Filharmonii Poznańskiej. Jest członkiem zespołów muzyki nowej Sepia Ensemble (Poznań), Constanty (Lwów), którego jest współzałożycielem, duetu Dąbrowski/Mańko, formacji Drogi Krajowe oraz Poznańskiej Orkiestry Improwizowanej.
Marek Straszak – artysta wizualny, absolwent ASP we Wrocławiu (Multimedia) i UdK w Berlinie (Art and Media). Wykładowca Animacji na SWPS Poznań. Założyciel studia wizualnego Animateria. W ramach działalności komercyjnej, zrealizował różnego rodzaju przedsięwzięcia audiowizualne, m.in. dla Alter Art, Nike, Pernod Ricard. Tworzy również analogowo-cyfrowe instalacje artystyczne, które prezentował na takich wystawach, jak WRO Media Art Biennale czy Ars Electronica. Interesuje się szczególnie technikami projekcji video, motion-designem i filmem.
Rafał Ziąbka – producent i kurator sztuk performatywnych, saunamistrz, czajman. Jego głównym projektem jest rozwijana od 2017 r. Poznańska Orkiestra Improwizowana, w której pełni funkcję managera, dyryguje oraz gra na radioodbiornikach. Jako kurator porusza się przede wszystkim w obszarze muzyki improwizowanej, sound artu i bio artu, współpracując m.in. z Agatą Siwiak, Gerardem Lebikiem, Patrykiem Lichotą czy Dianą Lelonek. Prowadzi autorską audycję ROJE w Radiu Kapitał, poświęconą tropieniu różnorodnych przejawów muzycznej rojowatości w improwizacji na dużą skalę. W swojej działalności skupia się przede wszystkim na otwartych inicjatywach, wychodzących poza instytucjonalne ramy i poszukujących odbiorcy w jego codziennym otoczeniu.
*Spacer teatralny
Ten spacer / Dmytro Levytskyi (Дмитро Левицький), Piotr Armianovskyi (Пьотр Армяновський). Patryk Lichota, Agata Siwiak // Kijów, Poznań
premiera: październik 2020 w ramach XIII Spotkań Teatralnych „Bliscy Nieznajomi: Ukraina”
Grupa artystyczna Pic Pic – współtwórcy projektu – została założona w 2016 roku w Kijowie przez dwóch ukraińskich artystów: Dmytro Levytskyi’ego, Piotr Armianovskyi’ego. W swoich projektach kolektyw bada przestrzeń miejską jako scenę, na której zachodzą społeczne interakcje, kulturowe dramaty i która jest nośnikiem pamięci.
Głównym medium, z którym pracują artyści jest spacer performatywny: publiczność podąża za przewodnikami słuchając jednocześnie narratora poprzez słuchawki. Użycia takiego medium sprawia, że codzienne przestrzenie, oswojone i zdefiniowane miejsca odsłaniają inne znaczenia – ukryte, zatarte, wymazywane, niewygodne. Poznańska praca artystów, zrealizowana w ramach Spotkań Teatralnych Bliscy Nieznajomi: Ukraina 2020, opowiada o doświadczaniu miasta przez kobiety. Istotną perspektywą dla projektu są kwestie praw kobiet w wymiarze politycznym, społecznym i ekonomicznym. Projekt był współtworzony z Polkami i imigrantkami, aktywistkami i kobietami, które doświadczyły lub wciąż doświadczają trudnych sytuacji życiowych. Współtwórcą audiosfery przedstawienia jest poznański artysta Patryk Lichota.
Dmytro Levytskyi (Дмитро Левицький) – urodzony w 1986 r. w Komsomolsku ukraiński dramatopisarz, reżyser, artysta konceptualny. Obecnie mieszka w Kijowie. Absolwent Chmielnickiego Uniwersytetu Narodowego (tytuł magistra filologii ukraińskiej) i prestiżowej The School of Dramatic Art w Moskwie. Współzałożyciel grupy Pic Pic, realizującej interaktywne wycieczki audio. Jego zainteresowania koncentrują się na przestrzeni miejskiej w jej społecznym, ekonomicznym i historycznym wymiarze. W 2016 roku wraz z Piotrem Armianowskim założył grupę Pic Pic. Swoje projekty realizował dla Centrum Badań nad Kulturą Wizualną w Kijowie, Festiwalu Filmu i Urbanistyki 86 w Sławutyczu (Ukraina), Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie. W 2019 był kuratorem projektu „Kijowska” w ramach Biennale Warszawa. Jest autorem dramaturgii do głośnego ukraińskiego spektaklu „Restoran Ukraina” (2017) koprodukowanego przez Goethe-Institut, którego tematem jest korupcja.
Piotr Armianovskyi (Пьотр Армяновський) urodził się w 1985 roku w Doniecku. Jest absolwentem Politechniki Donieckiej – w swoich projektach łączy sztukę i technologię, zajmuje się filmem i sztukami performatywnymi. Studiował także w donieckim School of Performance przy Teatrze Zhuki oraz był uczestnikiem słynnych mistrzowskich warsztatów Mariny Abramović w 2011 roku. W ubiegłym roku jego prace zostały zaprezentowane na Biennale w Wenecji w Pawilonie Ukraińskim. Jego debiutancki projekt VR był prezentowany na Sheffield Doc Fest 2019 i IDFAcademy w Wielkiej Brytanii. W ciągu ostatnich lat Armianovskyi wyprodukował, głównie niezależnie, łącząc role producenta i reżysera, 8 krótkometrażowych filmów dokumentalnych o wydarzeniach i ludziach z regionu Doniecka, gdzie wojna trwa od 8 lat. Filmy były pokazywane między innymi na IHRFF Docudays UA, DocuBak, Cottbus Film Festival, 86 IFFU i Artdocfest. Jego dokument „Ja i Mariupol” znajduje się w kolekcji Muzeum Ludwiga w Budapeszcie. Film „Musztarda w ogrodach” otrzymał specjalne wyróżnienie i nagrodę Andrija Matrosowa na Docudays UA (2018) oraz główną nagrodę na II Biennale Młodej Sztuki (2019). W 2016 roku wraz z dramaturgiem Dimą Łewickim Armianowski stworzył grupę artystyczną Pic Pic. W 2020 roku otrzymał stypendium „Gaude Polonia” przyznawane przez polskie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Patryk Lichota – muzyk, kompozytor, artysta multimedialny, producent muzyczny, kurator. Autor muzyki teatralnej, słuchowisk, twórca instalacji multimedialnych (m.in. „Cyborganic Plants”, „Omnihype”, „Oda di Neuro”, „Laseroom”). Absolwent Kulturoznawstwa i Muzykologii UAM w Poznaniu. Doktor nauk o sztuce w Instytucie Teatru i Sztuki Mediów, wykładowca na kierunku Media Interaktywne i Widowiska, w Akademii Sztuki w Szczecinie, na kierunku Intermedia Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu, członek centrum badawczego UAM HAT Center. Dyrektor artystyczny i producent festiwalu muzyki improwizowanej FRIV. Współorganizator Festiwalu Słuchowisk. Kurator Mediations Biennale. Kompozytor muzyki do filmów „The Case of Josephine H.” (2014) oraz „Trucizna i 16” (2017), „Hybryda (2018)” w reż. I. Gustowskiej. Twórca niezależnych i eksperymentalnych spektakli „Strange Lóóp”, „Lightskin”, „Audfit”, „Echo Clickers. Laserflesh”, „Kserotyka Nielotów”. W swojej pracy naukowej zajmuje się wirtualną rzeczywistością, teleobecnością, cybereschatologią, interaktywnością, sound art i soudn design, teorią nowych mediów i gier wideo. Autor książki „Tradycje hałasu w sztuce dźwięku”.
*Spektakl
H-Effect // reż. Roza Sarkisіan (Роза Саркісян) / Kijów, Charków / produkcja niezależna zrealizowana we współpracy z Internationale Heiner Müller Gesellschaft w Berlinie
W spektaklu kanoniczny materiał literacki („Hamlet” Szekspira i „HamletMaszyna” Heinera Müllera) zostaje osadzony w ukraińskiej rzeczywistości, pośród realnych ruin. Bohaterowie i bohaterki są kompilacją postaci z tekstu Szekspira i Müllera oraz osobistych doświadczeń aktorów i aktorek – osób, które przez ostatnich kilka lat dokonywały trudnych wyborów ściśle związanych z historią ich kraju. Konstrukcja spektaklu jest mozaiką: opowieści, zdarzeń, cytatów z rzeczywistości, wspomnień i wyobrażeń. Tłem całej tej historii jest wojna. Trudno o niej mówić, ale nie sposób też o niej milczeć. Nie ma dla niej – jak dla traumy – odpowiedniego języka. Mówienie o wojnie jest jak poruszanie się po polu minowym. A jednak uczestnicy i uczestniczki spektaklu podejmują ten wysiłek. W ich świadectwach widać projekt nowego świata, w którym wojenny bohater ma prawo okazywać słabość, a kobieta nie jest bezbronną ofiarą.
W przedstawieniu grają: Oksana Cherkashyna – wybitna aktorka teatralna i filmowa, obecnie pracuje w Teatrze Powszechnym w Warszawie, Roman Kryvdyk – aktor Akademickiego Teatru im. Lesi Ukrainki we Lwowie, uczestnik АТО, Oleh Rodion Shuryhin-Herkalov – kostiumograf i stylista, aktywista LGBT, z wykształcenia reżyser, Kateryna Kotlyarova – absolwentka politologii, dokumentalistka zbrodni wojennych, była żołnierka w ochotniczym batalionie Ajdar, Jaroslav Havianets – z wykształcenia prawnik, uczestnik obrony lotniska w Doniecku, przed wojną studiował aktorstwo w charkowskim Uniwersytecie Sztuki.
Reżyseria: Roza Sarkisian (Роза Саркісян)
Scenariusz: (na podstawie tekstów napisanych przez aktorki i aktorów oraz aktorskich improwizacji) i dramaturgia Joanna Wichowska, Roza Sarkisian
Aktorki i aktorzy: Oksana Czerkaszyna (Оксана Черкашина), Kateryna Kotlyarova (Катерина Котлярова), Roman Kryvdyk (Роман Кривдик), Jaroslav Havyanets (Ярослав Гавянець), Oleg-Rodion Shuryhin-Herkalov (Олег-Родіон Шуригін-Геркалов)
Scenografia i kostiumy: Kornelia Dzikowska
Muzyka: DJ Lenar
Projekcie video: Adam Zduńczyk
Аsystent reżyserki: Danylo Shramenko (Данило Шраменко)
Konsultantka projektu: Anja Quickert
Producentka: Natalia Krasilnikova (Art Dialog)
*Debata
Nikt nie wymyśli za nas świata, jeśli same/sami tego nie zrobimy / debata / J. Shostak, V. Myroniuk, K. Szałankiewicz, A. Oleynowa, M. Nowak; prowadzenie A. Siwiak
Zapraszamy publiczność do dyskusji na temat możliwości działania i wytwarzania sytuacji niosących nadzieję w warunkach systemowego łamania praw człowieka, pandemii i w perspektywie katastrofy klimatycznej. Będziemy dyskutować o rozmaitych formach aktywizmu, sprawczości, tworzeniu bezpiecznych miejsc i wspólnot.
Agata Oleynova – aktywistka, kulturoznawczyni urodzona w Poznaniu w 1985 roku. Od 2008 jest zaangażowana w pracę na rzecz feminizmu, praw człowieka i ekologii, koncentrując się na przeciwdziałaniu przemocy, praktykach antydyskryminacyjnych i antyfaszystowskich. W 2016 roku dołączyła do Humans of Aleppo – nieformalnej grupy, której celem jest edukacja propokojowa, nagłaśnianie wojny w Syrii oraz wspieranie jej ofiar. W latach 2016-2021 współorganizowała Poznańską Garażówkę – oddolną, niehierarchiczną inicjatywę, której celem jest edukowanie i organizowanie wyprzedaży, z których dochód przeznaczany jest na pomoc osobom z doświadczeniem uchodźczym. Od 2019 roku udziela wsparcia i pierwszej pomocy przedmedycznej osobom uczestniczącym w akcjach obywatelskiego nieposłuszeństwa i demonstracjach. Działa także na rzecz ofiar przemocy domowej (głównie kobiet) i systemowej. Związana z projektem Politechniki Poznańskiej: „#Cyber_odporność. W jaki sposób internetowe sieci społecznościowe mogą zbudować odporność na dezinformację”. Od 5 lat edukuje się również w obszarze terapii traumy.
***
Dyrektorka artystyczna projektu „Bliscy Nieznajomi: Wschód”
Agata Siwiak – kuratorka i producentka projektów teatralnych i interdyscyplinarnych. Adiunkta w Instytucie Teatru i Sztuki Mediów UAM, gdzie stworzyła i prowadzi specjalizację dla kuratorów i producentów sztuk performatywnych. Jako kuratorka działa na pograniczu rozmaitych mediów, praktyki krytycznej i sztuki zaangażowanej społecznie. Od 2016 jest dyrektorką artystyczną festiwalu Bliscy Nieznajomi w Teatrze Polskim Poznaniu. W latach 2018-2019 realizowała autorski projekt RePrezentacje: Nowa edukacja w ramach Biennale Warszawa, za który dostała I nagrodę w kategorii „Instytucje artystyczne i muzea” w ramach Warszawskiej Nagrody Edukacji Artystycznej przyznawanej przez Urząd Miasta st. Warszawy. W latach 2012-17 współprowadziła wraz z m.in. Michałem Borczuchem kolektyw teatralny w Domu Dziecka w Szamocinie. W 2015 roku kuratorowała wraz z Grzegorzem Niziołkiem na zaproszenie prof. Jerzego Hausnera i Fundacji GAP w Krakowie Teatr POP-UP – krytyczną, „znikającą” anty-instytucję oraz realizowała w Teatrze Polskim w Bydgoszczy autorski cykl Interwencje. Autorka i kuratorka organizowanego w ramach Samorządu Województwa Wielkopolskiego programu społeczno artystycznego Wielkopolska: Rewolucje (2012-14), za który dostała nominację do „Paszportu Polityki”. Była także kuratorką projektu Trickster 2011 – programu performatywnego Europejskiego Kongresu Kultury we Wrocławiu. We wrześniu 2011 roku obroniła rozprawę doktorską na Wydziale Filologii Polskiej i Klasycznej UAM. W latach 2008 i 2009 dyrektorka artystyczna interdyscyplinarnego Festiwalu Dialogu Czterech Kultur w Łodzi, dedykowanemu idei wielokulturowości (wraz z Grzegorzem Niziołkiem). W latach 2004–07 związana z Narodowym Starym Teatrem w Krakowie, w którym była dyrektorką międzynarodowego Intermedialnego Forum Teatru baz@rt (wraz z Pawłem Miśkiewiczem). W latach 2002–04 pracowała w Teatrze Polskim we Wrocławiu jako koordynatorka programowa Wrocławskiego Forum Dramaturgii Współczesnej EuroDrama.